Мәкәрим Мәһәҙиевтың биографияһын өйрәнгән һәр кем икеләнмәйенсә ошо һүҙҙәрҙе раҫлаясаҡ: был шәхестең эшмәкәрлеге һәм сағыу ҡыҫҡа ғүмере үҙе өсөн иң изге төшөнсәләрҙең береһе булған сәнғәт донъяһына ғына арналған.

Мәкәрим Әҙһәм улы – Башҡорт театрында тәүге профессиональ режиссер, Өфөлә асылған музыка техникумының театр бүлегендә эш башлаған махсус белемле тәүге педагог. Совет осороноң, ул заманда атап йөрөтөлгәнсә, «яңы тормошто» төҙөүсе тәүге ҡарлуғастарҙың береһе, уның идеяларын йәне-тәне менән яҡлаусы һәм алға әйҙәүсе. Сәнғәт әһеленең «Театр тураһында» тигән мәҡәләләр йыйынтығында шундай юлдар бар: «Октябрь революцияһы театрҙы кризистан сығарып, уны социалистик нигеҙҙә яңынан төҙөй һәм СССР-ҙағы бөтә халыҡ театрҙарында ла йөкмәтке һәм форма яғынан донъя театрҙары араһында иң алдынғы урын алыу өсөн киң мөмкинлек аса». 

Артабан уҡырға

Торатау... Бик боронғо замандарҙа уҡ ырыу башлыҡтары тауға ихтирам йөҙөнән уға арнап ҡорбан салып, итәгенә халыҡты йыйып, ил-йорт проблемаларын хәл иткән. Изге тау итәге Ҡаһым түрә, Килмәк Нурышев, Әхмәтзәки Вәлиди, Ҡарамышевтар эҙҙәрен һаҡлай. Ошо тау башында йырсы-шағир Яҡуп Ҡолмойҙоң тәүге  шиғырҙары тыуған...

Бөгөн Башҡортостанда 250-нән ашыу тәбиғәт ҡомартҡыһы бар: улар Башҡорт һәм Көньяҡ Урал ҡурсаулыҡтары, һунарсылыҡ ҡурсаулыҡтары, һирәк осрай торған дарыу үләндәре үҫкән ерҙәр. Бынан тыш тағы ла 100-ҙән ашыу тәбиғәт ҡомартҡыһы иҫәпләнә. Тәбиғәт ҡомартҡыһы тип фәнни, тарихи, эстетик һәм мәҙәни-ағартыу әһәмиәте булған айырым элементтарҙы йәки ҙур булмаған участкаларҙы атап йөрөтәләр. Бындай урындарға мәмерйәләр, шарлауыҡтар, ҡаялар, ҡарт ағастар, һирәк осрай торған  үләндәр, ҡыуаҡтар, емеш ағастары, дарыу үләндәре, сәскәләр, ылыҫлылар һ.б. инә.

Артабан уҡырға

– Өләсәй, мине ҡайҙан алдығыҙ ул?

– Самолет осоп бара ине, шунан һорап алып ҡалдыҡ.

– Үҫкәс, шул самолетты эҙләп табам да мине ҡайҙан алғанын һорайым.

Самолет геүләүен ишеткән һайын ҡустым Рөстәм менән әсәйемдең ошолай һөйләшкәне иҫкә төшә. Теле сығып, аңы асыла башлағас, бала үҙенең ҡайҙан килеүе хаҡында белешә башлай. Уға һәр кем үҙ фантазияһынан сығып яуап бирә: имеш, һыуҙан тотоп алғандар, кәбеҫтә араһынан тапҡандар, йә булмаһа, ҡауҙы алып килгән...

Ә туғанымдың биш йәшлек ҡыҙы замансараҡ хәбәр йөрөтә:

– Мин бәпәйҙең әсәй эсендә үҫкәнен беләм, тик нисек сыҡҡанын белмәйем.

– Дауаханала ярҙам итәләр, – тигән булам, бик ныҡ аптырағас.

Артабан уҡырға

Башҡорт яугирҙарының 1812 йылғы Ватан һуғышында ҡатнашыуы тураһында быйыл ваҡытлы матбуғатта күп яҙылды, шуға күрә мин унда халҡыбыҙҙың бер өлөшө булған ҡыпсаҡ ҡәбиләһе вәкилдәре хаҡында мәғлүмәт биреү менән генә сикләнмәксемен. Хәҙерге Бөрйән районына ҡараған ҡыпсаҡ ауылдарынан 1806 – 1807 йылдарҙағы хәрби кампанияла Иҫке Монасиптан – яҫауыл Рахманғол Яҡшыбаев, казак Хоҙайбиргән Ишҡолов, Зыянғол Туғыҙбаев, Иҫәнғол Ишембәтов, Тимерҙән – Ҡаһарман Сирбаев,  Миңлебай Сирбаев, Һатлыҡ Көбәков, Байғаҙынан – Рәсүл Ишкилдин, Хәйбулла Ташбулатов, Бикташтан – казак Ихсан Теләүлин, Ислам Ишмөхәмәтов, Байназарҙан – Аслан Байрамғәлин, Рафиҡ Атанғолов, Әбделмәмбәт (Үҙән) ауылынан  Миңлебай Вәлитовтарҙың йөрөп ҡайтыуы билдәле.

Артабан уҡырға

2007 йылдың 11 октябрендә Өфөләге Конгресс-холда РФ Президенты В.В. Путин етәкселегендә Дәүләт Советы ултырышы уҙҙы. Унда РФ Хөкүмәте Премьер-министры В. А. Зубков,  уның урынбаҫарҙары С. Б. Иванов, А. А. Кудрин, БР Президенты М. Ғ. Рәхимов, ҡайһы бер федераль министрлыҡтар етәкселәре, Рәсәй төбәктәре башлыҡтары ҡатнашты. Башҡортостандың үҙ ирке менән Рәсәйгә ҡушылыуының 450 йыллығына арналған тантаналы кисәгә республика министрлыҡтары, район һәм ҡалалар етәкселәре, йәмәғәт ойошмалары вәкилдәре лә саҡырылғайны.

Артабан уҡырға

XX быуаттың танылған ҡырым татар ғалимы һәм шағиры Бәкир Чобан-зада 1896 йылда Ҡырымда, Ҡараһыубаҙарҙа, көтөүсе ғаиләһендә донъяға килә. Башланғыс белемен тыуған илендә уңышлы тамамлағандан һуң, хәйриә ойошмаларының матди ярҙамы менән Истамбулға белемен камиллаштырыу өсөн ебәрелә. Бында ул 1909 – 1914 йылдарҙа мәшһүр Галатасарай лицейында (иҫке исеме Мәктәб-и Солтаниә) уҡый, ғәрәп, француз телдәрен өйрәнә. Ижтимағи тормошта әүҙем ҡатнаша, уҡыусыларҙың «Ватан» йәмғиәте ағзаһы була. 1913 йылда нәшер ителгән «Йәш татар яҙыусылары» йыйынтығында «Әсәйең ҡайҙа» поэмаһын һәм «Һабансының тупраҡҡа маҡтауы» шиғырын баҫтыра.

Артабан уҡырға

(Нәжибә  Мәҡсүтованың тыуыуына – 80 йыл)

Башҡортостандың атҡаҙанған фән эшмәкәре, күренекле диалектолог, филология фәндәре докторы Нәжибә Хәйерзаман ҡыҙы Мәҡсүтоваға ошо йылдың 27 ноябрендә 80 йәш тулған булыр ине.

Уның исеме башҡорт тел ғилемендә генә түгел, бөтә төрки донъяла киң билдәле. Ә башҡорт диалектологияһын иһә был исемдән башҡа бөтөнләй күҙ алдына килтереү мөмкин түгел. Ысынлап та, республикабыҙҙа ерле һөйләштәрҙе фәнни өйрәнеүҙең ике ҙур этабы – монографик һәм лингвогеографик тикшеренеүҙәрҙә Н. Х. Мәҡсүтованың исеме оло иғтибарға лайыҡ.

Артабан уҡырға

(Журналист һәм  яҙыусы Эдуард Әғзәмигә – 75 йәш)

Үтә ләһә ғүмер, һәй, үтә шул... Бындай һүҙҙәрҙе беҙҙең кеүек хәтһеҙ юлдар  тапаған, тормош ағышында йылдар сылбырын һүтә-һүтә, төрлө фасылдарҙы кискән кешеләр йыш ҡабатлай. Ғүмер миҙгелдәре араһында яҡтыһы ла, ҡараңғыһы ла етерлек,   оҙаҡ  һаҡлағандары ла, баҙрап ятҡандары ла буйтым. Бер уйлаһаң, улар әллә ҡайҙа алыҫта – Ҡаф тауҙары артында ҡалған һымаҡ, бер уйлаһаң, әле генә булып үткәндәй, хәтирәләр  ынйыһы балҡытып, һинең менән бергә йәшәп килә.

Минең дә бит онотолмаҫ хәтирәләрем бар. Иң иҫтәлеклеһе – ун синыфты тамамлағас та, ҡулыма комсомол путевкаһы тотоп, Бәләбәй яҡтарына – Шкапово нефть ятҡылығы төҙөлөшөнә эшкә китеүем. Артабан оҙон-оҙаҡ хеҙмәт юлымдың башы ошонда башланғанғамы, ғәзиз туғандай яҡын күргән дуҫтар таба алғанғамы, йыш ҡына уйҙарым тәүге эҙебеҙ  уйылып ҡалған төбәккә килеп тоташа.

Артабан уҡырға